آشنایی با گروه خونی بمبئی

گروه خونی بمبئی، یک نوع نادر و منحصر به فرد از گروه‌های خونی است که نخستین بار در سال 1952 در شهر بمبئی (مومبای) هند کشف شد. این گروه خونی به دلیل عدم وجود آنتی‌ژن H بر روی سطح گلبول‌های قرمز خون، از سایر گروه‌های خونی متمایز می‌شود. آنتی‌ژن H پایه‌گذار تشکیل آنتی‌ژن‌های A و B است که مشخصه گروه‌های خونی رایج A ،B ،AB و O می‌باشند. افرادی که دارای گروه خونی بمبئی هستند، هیچ‌یک از این آنتی‌ژن‌ها را ندارند و در نتیجه، حتی اگر از نظر ژنتیکی دارای گروه‌های خونی A ،B یا AB باشند، به لحاظ عملکردی شبیه گروه خونی O عمل می‌کنند و نمی‌توانند از هیچ یک از گروه‌های خونی رایج خون دریافت کنند. این ویژگی باعث می‌شود که تطابق خون برای افراد با گروه خونی بمبئی بسیار دشوار باشد. گروه خونی بمبئی به‌طور ارثی منتقل می‌شود و تنها در حدود 0.0004 درصد از جمعیت جهان مشاهده می‌شود.

گروه خونی بمبئی چیست؟

گروه خونی بمبئی یک گروه خونی نادر است. در مقایسه با گروه خونی o، افراد دارای گروه خونی بمبئی فقط از خون اهداکننده با گروه «O بمبئی» خون تزریق می‌شود. فنوتیپ‌های این گروه فاقد آنتی ژن H بر روی غشای گلبول قرمز هستند و دارای آنتی H در سرم هستند.

این آنتی ژن A ،B یا H را روی گلبول‌های قرمز یا سایر بافت‌ها بیان نمی‌کند. این گروه خونی برای اولین بار در بمبئی (مومبای) در هند در سال 1952 کشف شد، بنابراین نام این گروه خونی کمیاب به گروه خون بمبئی معروف است. حدود 179 نفر در هند با فراوانی 1 در 10000 “گروه خون بمبئی” دارند. سطح بالایی از خویشاوندی در بین والدین فنوتیپ بمبئی وجود دارد. فنوتیپ کلاسیک بمبئی در افراد هندی تبار گزارش شده‌است.

گروه خونی بمبئی در ایران

در ایران، گروه خونی بمبئی یکی از نادرترین گروه‌های خونی به شمار می‌رود و طبق آمار ارائه شده و پس از انواع آزمایش خون، مشخص شده که تا کنون حدود ۷۰ نفر با این گروه خونی شناسایی شده‌اند. این آمار نشان‌دهنده کمیابی بسیار زیاد این گروه خونی در جمعیت کشور است.

به دلیل نادر بودن، مدیریت و نگهداری خون برای این افراد اهمیت ویژه‌ای دارد. سازمان انتقال خون ایران با آگاهی از این موضوع، اقدامات خاصی برای شناسایی و ذخیره خون مناسب برای افراد با گروه خونی بمبئی انجام می‌دهد تا در مواقع نیاز، بتوان به سرعت و به درستی پاسخگو بود. افزایش آگاهی عمومی می‌تواند به بهبود شرایط و اطمینان از تامین خون لازم برای این گروه نادر کمک شایانی کند. شاید این سوال پیش آید که فواید گروه خونی بمبئی چیست و آیا افراد دارای این گروه خونی از مزایایی بهره‌مند هستند؟ در ادامه در خصوص ژنتیک و ویژگی‌های این گروه خونی توضیح می‌دهیم. (علت و رفع کبودی دست بعد از خونگیری را در اینجا مطالعه کنید)

ژنتیک گروه خونی بمبئی

گروه خونی بمبئی، به دلیل عدم وجود آنتی‌ژن H بر روی سطح گلبول‌های قرمز خون از سایر گروه‌های خونی متمایز است. آنتی‌ژن H نقش مهمی در تعیین گروه‌های خونی رایج A ،B ،AB و O دارد، زیرا پیش‌ساز آنتی‌ژن‌های A و B است. در افراد با گروه خونی بمبئی، ژن‌هایی که برای تولید آنتی‌ژن H لازم هستند، به صورت مغلوب عمل می‌کنند و فاقد فعالیت لازم برای تولید این آنتی‌ژن هستند. وراثت گروه خونی بمبئی به صورت اتوزومال مغلوب است، به این معنی که فرد باید دو نسخه از ژن مغلوب hh را از هر دو والد به ارث ببرد تا این گروه خونی را داشته باشد. اگر فرد تنها یک نسخه از ژن مغلوب hh و یک نسخه از ژن غالب H را داشته باشد، آنتی‌ژن H تولید خواهد شد و فرد دارای یکی از گروه‌های خونی رایج (A ،B ،AB یا O) خواهد بود.

به‌طور کلی، ژنتیک گروه خونی بمبئی به شرح زیر است:

1. افراد با گروه خونی بمبئی: این افراد فاقد ژن‌های فعال H هستند و بنابراین آنتی‌ژن H بر روی گلبول‌های قرمز خود ندارند.
2. حاملین ژن بمبئی: این افراد یک نسخه از ژن غالب H و یک نسخه از ژن مغلوب h دارند. آنها خود گروه خونی رایجی خواهند داشت، اما می‌توانند ژن h را به فرزندان خود منتقل کنند.
3. افراد با ژن غالب: این افراد دارای دو نسخه از ژن H هستند و آنتی‌ژن H را به صورت عادی تولید می‌کنند و بنابراین یکی از گروه‌های خونی رایج را خواهند داشت.

تشخیص گروه خونی بمبئی

تشخیص گروه خونی بمبئی Bombay فرآیندی دقیق و تخصصی است که برای تمایز آن از گروه خونی O نیاز به آزمایش‌های خاص دارد. افراد با گروه خونی بمبئی فاقد آنتی‌ژن‌های A و B بر روی گلبول‌های قرمز خود هستند و همچنین آنتی‌ژن H نیز در این افراد وجود ندارد. به همین دلیل، در آزمایش‌های اولیه که برای تعیین گروه خونی انجام می‌شود، ممکن است به اشتباه به عنوان گروه خونی O شناخته شوند.

برای تمایز دقیق بین گروه خونی بمبئی و گروه خونی O، آزمایش خاصی به نام “آزمایش آنتی‌ژن H” انجام می‌شود. در این آزمایش، سرم فرد مورد نظر با آنتی‌بادی‌های ضد H (anti-H) مخلوط می‌شود. در افراد با گروه خونی O، آنتی‌ژن H بر روی گلبول‌های قرمز وجود دارد و واکنش با آنتی‌بادی‌های ضد H صورت می‌گیرد. اما در افراد با گروه خونی بمبئی، به دلیل عدم وجود آنتی‌ژن H، هیچ واکنشی مشاهده نمی‌شود. این آزمایش به وضوح نشان می‌دهد که فرد دارای گروه خونی بمبئی است.

کلام آخر

گروه خونی بمبئی، با ویژگی‌های منحصر به فرد ژنتیکی و بیولوژیکی خود، یکی از نادرترین گروه‌های خونی در جهان است که نیاز به دقت ویژه در تشخیص و مدیریت دارد. افراد با این گروه خونی به دلیل عدم وجود آنتی‌ژن‌، در آزمایش‌های اولیه ممکن است به اشتباه به عنوان گروه خونی O شناسایی شوند، اما با آزمایش‌های تخصصی می‌توان این تفاوت را مشخص کرد. اهمیت شناخت و درک صحیح گروه خونی بمبئی در تأمین خون مناسب برای این افراد، به ویژه در شرایط اضطراری، نمی‌تواند نادیده گرفته شود. مرکز فلبوتومی ریکاوری ضمن ارائه بهترین خدمات پزشکی در حوزه خون یا اقداماتی در راستای درمان غلظت خون با بهترین روش، با ارائه آزمایش‌های تخصصی و با کیفیت، فرایند خون گیری را انجام می‌دهد.

منبع:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21804525/